Ook wasbeerhond is niet per se oorzaak van de pandemie

Ja zeker, er zit dna van wasbeerhonden in de wattenstaafmonsters die Chinese onderzoekers in januari en februari 2020 verzamelden van kooien en oppervlakken van de inmiddels geruimde Huanan-markt in Wuhan. Dat kan erop wijzen dat deze dieren de bron waren waar vanuit het coronavirus voor het eerst mensen besmette, maar alternatieve verklaringen zijn nog steeds niet uitgesloten.

Dit verband tussen de wasbeerhond en de beruchte Huananmarkt die als bron wordt gezien van de corona-pandemie is aan het licht gekomen toen een groepje westerse wetenschappers op 9 maart ontdekte dat hun Chinese collega’s tot nu toe onbekende genetische sequenties in een internationale virologische databank (GISAID) hadden gezet. Het bleek te gaan om de ruwe analyse van omgevingsmonsters die de Chinese infectieziektedienst CDC had verzameld kort na de sluiting van de Huananmarkt in Wuhan, waar veel van de vroege coronabesmettingen aan konden worden gelinkt.

Deze omgevingsmonsters waren al genoemd in een preprint die de Chinese onderzoekers al in februari 2022 online zetten. Destijds lieten de Chinezen zien dat er in die monsters genetisch materiaal van SARS-CoV-2 te vinden was, maar niet of er ook dna van mens of dier bij zat. Met de ruwe genetische data die de westerse wetenschappers nu ontdekten kon die analyse alsnog worden gedaan. Ze ontdekten menselijk dna en dna van tal van coronagevoelige dieren in de monsters; een belangrijk gegeven in de zoektocht naar de oorsprong van het coronavirus.

Drie jaar na dato

Dat dit nu pas, drie jaar na dato aan het licht komt, is een internationale blamage voor China. Hieruit blijkt namelijk wederom dat het land niet alle relevante informatie over de oorsprong van de pandemie op tafel heeft gelegd. Zelfs ook niet toen een internationale delegatie van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO in februari 2022 ter plekke in Wuhan onderzoek kwam doen naar de herkomst van het virus. De genetische data zijn bovendien op 11 maart al weer verwijderd uit de GISAID-databank, nadat de westerse onderzoekers hun Chinese collega’s van hun bevindingen op de hoogte hadden gesteld. Het leidde vrijdag tot gefrustreerde reacties van de WHO, waar wetenschappers de uitkomsten van het onderzoek vorige week binnenskamers bespraken. „Alle gegevens die licht kunnen werpen op de oorsprong van de pandemie moeten onmiddellijk gedeeld worden”, zei Maria van Kerkhove, technisch directeur bij de WHO, tijdens een persconferentie vrijdag.

Nadat het Amerikaanse blad The Atlantic er over berichtte als „het sterkste bewijs tot nu toe” dat de pandemie begon vanuit een dier en niet vanuit een laboratorium, ontspon zich een discussie over hoe sterk het nieuwe bewijsmateriaal hiervoor was. Maar zonder publicatie kon niemand controleren of het hout sneed. Totdat het groepje westerse wetenschappers uiteindelijk nu, in de nacht van maandag op dinsdag, hun resultaten publiceerden in een voorlopige preprint. In een poging „de transparantie te bevorderen” schrijven ze in een toelichting.

Lees ook Waar kwam Covid-19 vandaan? Zelfs Amerikaanse inlichtingendiensten zijn het daar onderling niet over eens

Het blijkt dat de onderzoekers heel gericht op zoek zijn gegaan naar dna van coronagevoelige dieren. De monsters bevatten vaak een mengsel van dna-sporen van verschillende dieren inclusief menselijk dna. Maar zes monsters genomen van twee verkoopstalletjes in de zuidwesthoek van de markt bleken wasbeerhond-dna te bevatten. Een van die monsters genomen op een karretje bevatte heel veel wasbeerhond-dna en geen detecteerbaar menselijk dna. Omdat precies die zuidwesthoek overeen komt met een eerder gedefinieerde hotspot van vroege virusinfecties onder de handelaren en bezoekers, vermoeden de onderzoekers sterk dat de bron van het virus daar moet zijn geweest. Onderzoek heeft aangetoond dat de wasbeerhond gevoelig is voor corona, en eenmaal besmet de infectie snel kan verspreiden. Daarom wijzen de onderzoekers dit dier nu aan als mogelijke aanstichter van de infectie die daarna al snel van mens op mens verder ging.

Dna-sporen

Maar de vraag is of dit vermoeden kan leiden tot definitieve conclusies. Dna-sporen kunnen aantonen dat een bepaald dier op die plek is geweest, maar de aanwezigheid van virusmateriaal in datzelfde monster bewijst nog niet dat dit dier ook daadwerkelijk geïnfecteerd is geweest. Dat benadrukken de onderzoekers ook zelf in hun manuscript: het meest voorkomende dier in de genetische monsters is niet noodzakelijkerwijs ook de bron van het virus in het monster.